”Vele jaren worstelde ik met de vraag hoe ik Bach’s Musikalisches Opfer in een overtuigende concertante vorm kon gieten.

Na Die Kunst der Fuge, de Goldbergvariaties en de Vom Himmel hoch-variaties was dit het enige grote late Bach-werk dat ik nog niet bewerkt had. Het Musikalisches Opfer (MO) presenteerde mij de volgende problemen:

1. De grootste fuga (het 2^e Ricercare) kent zes stemmen, één meer dus dan wij kunnen bezetten.
2. De triosonate heeft een flinke omvang en is in strikte zin geschreven voor slechts drie spelers. De baslijn wordt dan van oudsher versierd met geïmproviseerde nevenstemmen. Dat is een kunst die ik niet beheerste.
3. Het stuk is nooit bedoeld geweest om in zijn geheel voor publiek uit te voeren. Wat zou een fijne volgorde zijn in een concertsituatie?
4. Het werk wordt gecompleteerd met een collectie zogenaamde ‘oneindige’ canons. Hoe moet je die spelen (en beëindigen) in een concert?

getallen 3 en 6

Enige jaren geleden heb ik mij met de laatste vraag bezig gehouden en de canons gegoten in een geslaagde driedelige concertante set. Daarbij kwam een eigenschap van het werk aan het licht die mij op het spoor zette van een mogelijke oplossing van de andere problemen, namelijk dat de getallen 3 en 6 zo’n belangrijke rol lijken te spelen in het MO. Ik besloot om uit te gaan van een rietsextet. Er moest dan een dubbelrietinstrument bij, liefst in lage ligging. De keuze viel op een bijzonder instrument, de bashobo.

Vanuit deze zesstemmige bezetting ben ik gaan fantaseren over de triosonate, en ik besloot de uitdaging aan te gaan om de (normaal gesproken geïmproviseerde) extra stemmen zelf te gaan componeren. Daarvoor heb ik mijn licht opgestoken bij klaveciniste Tineke Steenbrink, met wie Calefax heeft samengewerkt in het project met Holland Baroque Society. Nadat ik zo mijn zelfvertrouwen heb kunnen sterken heb ik tenslotte gezocht naar een mooie volgorde en ik denk die nu gevonden te hebben.”

Raaf Hekkema
november 2017

Vanaf 14 februari speelt Calefax Bach’s Musikalisches Opfer in de bewerking van Raaf in het concertprogramma Bach’s Geschenk.